Dân chủ và chuyên chế

Vấn đề về dân chủ và chuyên chế có ở khắp mọi nơi, ở tầm quốc gia đến tận ở trong gia đình. Hai cái chỗ nhậy cảm đấy tôi không bàn tới (vì chưa vào tù đã bị cắt cơm). Ở đây tôi muốn bàn ở trong phạm vi một nhóm làm việc. Mà cũng chỉ bàn nôm na cụ thể ở vị trí một trưởng dự án.
  Nếu dân chủ là một thước đo thì một đầu sẽ là dân chủ tuyệt đối và một đầu là chuyên chế tuyệt đối. Ở cực dân chủ tuyệt đối thì việc con kiến cũng phải mang ra bàn, phải nhất trí. Quyết định sau khi bàn bạc nói chung là sẽ có chất lượng hơn tuy nhiên công việc rất chậm, thời gian để bàn nhiều hơn thời gian làm việc thực tế, và thậm chí có thể rối tung rối mù. Ở cực kia, từ việc to đến việc nhỏ không cần bàn, trên quyết cứ thế mà làm. Công việc có thể nhanh, ở trên có tầm nhìn mà ở dưới không hiểu hết được. Nhưng cũng vì không có phản biện, quyết định có thể sai và dẫn đến mất mát lớn. Trên thực tế, vặn cái núm dân chủ sao cho vừa để công việc tiến triển, làm được những gì đã dự định theo kế hoạch là cả một nghệ thuật.
  Việc khó đầu tiên là để cái núm ở mức nào mình cũng không thể tự quyết được nhất là trong cái môi trường dân chủ lâu đời. Để nó ở mức nào thì phải thuyết phục cấp trên, cấp dưới, bên trái, bên phải từng chút một.
  Để cái núm ở mức nào thì cũng tuỳ từng việc. Có việc bàn rộng, có việc bàn hẹp, có việc không cần bàn nhưng cần đi thuyết phục. Có những việc biết trước là nếu bàn thì kết quả cũng vẫn vậy nhưng vẫn nên vì những người tham gia cũng lật đi lật lại vấn đề. Mọi người sau khi bàn sẽ hiểu quyết định và tự quán triệt. Tôi nhiều lúc cũng rất bực vì nhiều việc anh em cứ đòi bàn. Nhưng nghĩ đi nghĩ lại thì thấy anh em đúng. Các chú cứ bàn, cuối cũng thì các chú hiểu "thời phải thế thế thời phải thế", chả phải thuyết phục, quán triệt làm gì.
  Để cái núm ở mức nào thì cũng tuỳ thuộc vào con người. Dự án mình ba Hà Lan, hai Tầu, một Tây Ban Nha, một chú Việt nam là mình. Các bạn Tầu nói chung ít nói, cũng vì văn hoá và quen môi trường trên bảo dưới nghe. Các bạn này mình "thích" vì giao việc không phải nói nhiều nhưng muốn nghe ý kiến thì khó. Các bạn Hà Lan và TBN thì hăng hơn, việc gì cũng có ý kiến được. Nhưng nói chung đã đồng ý thì đều thực hiện nghiêm chỉnh, kể cả việc lúc đầu không đồng ý. Mà cũng còn tuỳ vào chú đứng đầu, nếu chú này mà lơ tơ mơ mà chuyên chế quá thì coi như toi. Ở cái nhóm này, thì để cái núm dân chủ ra sao cũng nhọc. Nhưng nhìn chung mọi người đều có tinh thần hợp tác, nói phải đều nghe nên dân chủ nhiều cho kết quả tốt.
  Mình là người Việt Nam, mình tự thấy mình có xu hướng quay cái núm về hướng chuyên chế, các bạn còn lại thì ra sức ngăn cản. Mình không thích chuyên chế nhưng khi đã nếm nhiều cả vị đắng lẫn vị ngọt của dân chủ (và cả chuyên chế) mình muốn tìm một vị trí nào đó ở giữa. Và dù có ở vị trí nào mình cũng sẽ nhích cái núm từ từ như dò đài. Khi nào dự án tiến triển và anh em vui vẻ tức là dò đúng kênh. Mà cái đám này hay nhẩy kênh lắm nên lúc nào cũng phải dò.